Ngưỡng cửa nhà cổ là chi tiết quen thuộc nhưng chứa đựng nhiều giá trị văn hóa trong kiến trúc truyền thống Bắc Bộ. Không chỉ ngăn cách không gian, ngưỡng cửa còn phản ánh tư duy phong thủy và sự tinh tế trong từng đường nét. Hãy cùng khám phá những ý nghĩa văn hóa và vai trò của ngưỡng cửa cổ trong bài viết dưới đây.
Ngưỡng cửa nhà cổ là gì?
Ngưỡng cửa nhà cổ là một thanh gỗ hoặc tre đặt ngang ở mép dưới khung cửa, phía trên là hệ cửa bức bàn bằng gỗ dày và chắc. Cấu kiện này thường nối các cột bức bàn và cột quân, chạy suốt mặt trước gian nhà, vừa làm điểm tỳ cho khung cửa, vừa là ranh giới giữa trong và ngoài.
Trong nhiều mẫu nhà gỗ Bắc Bộ, ngưỡng cửa thường cao khoảng 20-40cm so với nền, tạo thành bước chuyển rõ ràng trước khi vào không gian chính. Nhờ đó, mỗi lần bước qua ngưỡng, gia chủ và khách đều có cảm giác “vào nhà” một cách trang trọng, chậm rãi hơn, phù hợp với nếp sống truyền thống.
Vị trí ngưỡng cửa trong tổng thể nhà gỗ 3 gian, 5 gian
Trong nhà gỗ 3 gian, ngưỡng cửa nhà cổ thường xuất hiện ở cửa chính gian giữa và các cửa phụ hai gian bên, nối liền hàng cột hiên với hệ cột bên trong. Ngưỡng cửa kết hợp hiên nhà tạo thành lớp đệm chuyển tiếp giữa sân, sân vườn với không gian thờ tự và tiếp khách phía trong.
Ở nhà gỗ 5 gian, số lượng cửa nhiều hơn nên hệ ngưỡng cửa cũng chạy dài và liên tục, giúp liên kết các vì kèo và hàng cột thành một khối vững chắc. Nhờ vậy, tổng thể nhà gỗ 5 gian có mặt đứng rõ ràng, cân đối, đồng thời giữ được sự kín đáo, trang nghiêm cho gian giữa – nơi thường đặt bàn thờ và sập gụ tiếp khách.
>> Xem thêm: Cách trang trí bàn thờ gia tiên chuẩn truyền thống
Vai trò của ngưỡng cửa trong công năng và phong thủy
Các vai trò của ngưỡng cửa nhà cổ trong công năng sinh hoạt và phong thủy:
Công năng sinh hoạt của ngưỡng cửa
Về mặt kỹ thuật, ngưỡng cửa nhà cổ đóng vai trò là điểm giữ vững khung cửa, liên kết các cấu kiện với nhau tạo thành hệ thống kết cấu chắc chắn. Ngưỡng cửa cao hơn nền giúp ngăn chặn nước mưa, bụi đất và côn trùng xâm nhập vào không gian sinh hoạt bên trong nhà.
Thiết kế ngưỡng với độ dốc nhẹ về phía ngoài giúp thoát nước hiệu quả, hạn chế thấm ngược lên các cấu kiện gỗ khác. Điều này đặc biệt quan trọng trong điều kiện khí hậu nóng ẩm của Bắc Bộ, giúp kéo dài tuổi thọ cho ngôi nhà. Bề mặt ngưỡng rộng và dày cũng tạo cảm giác chắc chắn, bền vững cho toàn bộ công trình.
Ý nghĩa phong thủy của ngưỡng cửa
Về phong thủy, ngưỡng cửa nhà cổ được xem như “lá chắn” đầu tiên, giúp giảm bớt luồng khí xấu, tạp khí từ bên ngoài xộc thẳng vào gian thờ và không gian sinh hoạt chính. Ngưỡng cao vừa phải kết hợp với cốt nền và hệ bậc tam cấp giúp dòng khí vào nhà được chậm lại, hài hòa hơn.
Ranh giới do ngưỡng cửa tạo ra cũng giúp bảo vệ sự riêng tư và tôn nghiêm cho không gian thờ tự trong nhà gỗ 3 gian, 5 gian. Theo quan niệm dân gian, việc bước qua ngưỡng cửa với thái độ từ tốn, không xô bồ là cách thể hiện sự kính trọng với gia tiên và với chính ngôi nhà.
Một số gia chủ lựa chọn chạm khắc hoa văn đơn giản, trang nhã trên ngưỡng cửa, đồng bộ với hoành phi, câu đối và hệ con rường xung quanh. Hoa văn hợp mệnh, hợp bố cục giúp tăng giá trị thẩm mỹ, đồng thời hỗ trợ về mặt phong thủy, mang ý nghĩa cầu bình an và may mắn cho gia đình.
Bảo dưỡng và lưu ý khi sử dụng ngưỡng cửa nhà cổ
Để ngưỡng cửa nhà cổ giữ được độ bền và vẻ đẹp lâu dài, quý gia chủ cần chú ý vệ sinh, lau chùi thường xuyên bằng khăn mềm. Định kỳ nên sử dụng sáp hoặc dầu dưỡng gỗ chuyên dụng để bảo vệ bề mặt ngưỡng, giúp gỗ không bị khô nứt theo thời gian.
Tránh để ngưỡng cửa tiếp xúc trực tiếp với nước trong thời gian dài vì có thể gây ẩm mốc và hư hỏng. Do vị trí thường xuyên bị bước đi qua, ngưỡng dễ bị va quệt và xước sát. Khi phát hiện hư hỏng, gia chủ nên chà nhám và phun sơn lại ngay để đảm bảo thẩm mỹ và tránh ảnh hưởng đến phong thủy.
Trước khi lắp đặt, gỗ làm ngưỡng cần qua quy trình sấy đạt độ ẩm thích hợp, tẩm hóa chất chống mối mọt và chà nhám kỹ. Khi lắp đặt cần để khe giãn nở nhỏ (1-2mm) tại các đầu tiếp giáp để gỗ không bị nứt khi co giãn theo thời tiết. Việc bảo dưỡng đúng cách sẽ giúp ngưỡng cửa giữ được vẻ đẹp nguyên bản và kéo dài tuổi thọ cho công trình.
Quý gia chủ nếu đang quan tâm đến ngưỡng cửa nhà cổ trong thiết kế, thi công nhà gỗ 3 gian, 5 gian chuẩn lối Bắc Bộ có thể liên hệ các chuyên gia của Nhà gỗ Phúc Lộc hoặc Kiến Trúc Phúc Lộc để được tư vấn kỹ hơn về giải pháp kiến trúc và phong thủy phù hợp với gia đình mình.
Thông tin về nhà gỗ Phúc Lộc
Số điện thoại: 0973812666
Nhận tư vấn thiết kế: Th.s kiến trúc sư Nguyễn Huy Khiêm
Xưởng sản xuất: xã Hạ Bằng, Tp Hà Nội (dưới chân núi chùa Tây Phương)
>Tham khảo những video hay về nhà gỗ cổ truyền Bắc Bộ
>Tham khảo những công trình nhà gỗ đẹp